برنامه ریزی درسی

·         خلاصه کتاب مبانی برنامه ریزی آموزشی از دکتر یحیی فیوضات

فصل اوّل : اهمیت برنامه ریزی آموزشی و پرورشی . در این فصل برنامه ریزی را از دیدگاه های مختلف تعریف می کند یکی از جامع ترین تعریف های برنامه ریزی فراگردی است مداوم ، حساب شده و منطقی ، جهت دار و درونگر ، به منظور ارشاد و هدایت فعالیّتهای جمعی برای رسیدن به هدف مطلوب می باشد . همچنین آموزش و پرورش را نیز مورد برسی قرار داده وآن را به عنوان فعالیّتی مداوم ،جامع وبرای همه ،برای رشد و تکامل انسان ،غنای فرهنگ و تعالی جامعه تعریف می کند . ورابطه ی آن را توسعه ی اقتصادی فروابط اجتماعی بیان می کند و دیدگاه سیاست گزاران و متفکران اجتماعی رادر مورد مفید یا غیر مفید بودن آن بیان می کند . فصل دوّم : سیر تحول و تکامل برنامه ریزی آموزشی و پرورشی در این فصل ابتدا برنامه ریزی آموزشی وپرورشی را از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار داده و تعریف لکت را به عنوان جامع ترین تعریف بیان می کند . «فراگردی است برای تعیین کردن هدف های مناسب ،تشخیص دادن مسائل و نیازها و امکانات و محدودیت هایی که برای رسیدن به آن هدف ها موجود است یا محتملاً وجود خواهد یافت ،و تنظیم کردن فعالیت ها و برنامه هایی که برای رسیدن به آن لازم است .» وسپس انواع برنامه ریزی را بیان می کند . سپس برنامه ریزی را از نظر زمان عمل ،حیطه و دامنه عمل و چگونگی عمل تقسیم می کند و انواع آن را بیان می کند . سپس تاریخچه تحول برنامه ریزی آموزشی و پرورشی را در ایران وجهان و کمبود های آن را بیان می کند . فصل سوم:  اصول برنامه ریزی اصول برنامه ریزی را به سه قسمت اصول مقدماتی، اصول عمومی و اصول متمم تقسیم می کند . اصول مقدماتی را به سه قسمت تقسیم می کند: 1- هماهنگی توسعه کمی با رشد و بهبود کیفی آموزشی 2- همبستگی سطوح مختلف و انواع آموزشی و پرورشی 3- انطباق برنامه های آموزش و پرورش با نیاز های توسعه ملی اصول عمومی را به پنج دسته تقسیم می کند و اصول متممرا که شامل : 1- اصل واقع بینی 2- اصل همکاری و مشارکت 3- اصل استمرار و ارزیابی 4- اصل تغییر و تحول 5- اصل ضمانت اجرایی می باشد تقسیم می کند .   فصل چهارم : مبانی تهیه و تنظیم برنامه (ارکان برنامه ریزی ) برنامه شامل سه رکن می باشد 1-هدف 2- وسایل ومنابع 3- تدابیر راهبردها و سپس نقش تصمیم گیریرا در برنامه ریزی آموزش وپرورش بیان می کند سپس حوزه امکانات را که از تلاقی دو مجموعه منابع وموانع شکل می گیرد را توضیح داده و آن را از دیدگاه های مختلف شرح می دهد سپس به تعیین هدف در برنامه ریزی اشاره می کند و آن رابه عنوان مشکل ترین و حساسترین مسئله برنامه ریزی بیان می کند . و هدف های آموزش و پرورش را به شش دسته به شرح ذیل تقسیم می کند 1- آرمان های جهانی 2- آرمان های ملی ...

·        

نظریه های اقتصادی و اجتماعی برنامه ریزی آموزشی (فصل سوم)

بطور عمده دو مکتب فکری درباره موضوع برنامه ریزی آموزشی وجود دارد.

1-اولین مکتب پشتیبانی می کند که آموزش و پرورش باید با تقاضای نیروی انسانی در بازار کار سازگار باشد.

2-دومین مکتب بر این نکته تأکید دارد آموزش و پرورش باید مبتنی بر تقاضای اجتماعی باشد.

متخصصان برنامه ریزی آموزشی مبتنی بر نیاز نیروی انسانی هم در روش هایی که بکار می برند با هم متفاوتند.

1-یک گروه از متخصصان تأکید دارند که تابع تقاضا برای آموزش پرورش در بازار مبتنی بر روش میزان بازده باشد.

2-یک گروه بر روش پیش بینی نیروی انسانی که تابع تقاضا برای آموزش و پرورش با نیازمندی های آینده نیروی انسانی که مبتنی بر بهره وری و الگوی رشد اقتصادی و ساختار خصوصیات شغلی است ارتباط تنگاتنگی دارد.

روش های برنامه ریزی آموزشی

1-روش مبتنی برتقاضای اجتماعی تحت سه عامل اصلی است.

الف) جمعیت شناسی

ب)ملاحظات ناشی از بیانیه های مربوط به کارکردهای اجتماعی آموزشی و پرورش

ج)مجموع تقاضاهای شخصی به عنوان تابعی از هزینه های آموزشی، مالی دولت و سطح درآمد خانواده ها.

خلاصه ای ازفصل سوم کتاب برنامه ریزی استراتژیک در نظام های آموزشی

رهیافت برنامه ریزی استراتژیک برای نظام آموزشی

فرآیند برنامه ریزی استراتژیک از دو دیدگاه توصیف می شود :

1 – درون به برون

2 – برون به درون

عناصر عمده در  برنامه ریزی آموزشی استراتژیک عبارتند از :

1 – نظام های آموزشی ( خصوصی و دولتی )

2 – سطح آموزشی ( از کودکستان تا آموزش عالی )

چهارچوب پیشنهادی در برنامه ریزی استراتژیک دارای 4 مرحله اصلی است که عبارتند از :

1 – تعیین سطح برنامه ریزی ( دورنگری )

2 – گردآوری داده ها

3 – برنامه ریزی

4 – اجرا و ارزیابی

هریک از 4 مرحله فوق کبه محورهای اصلی برنامه ریزی استراتژیک مرتبط می باشند عبارتند از :

1 – بازاندیشی : تعیین حوزه عمل برنامه ریزی ( دورنگری ) و گردآوری داده ها

2 – بازسازی ساختارها : برنامه ریزی

3 – بازآفرینی : اجرا و ارزیابی

خلاصه ای ازفصل 3کتاب برنامه ری استراتژیک آموزش

نتایج گرائی :

برای انتخاب و بکارگیری بهینه منابع و راه حل ها ،  برنامه ریزی باید نتیجه گرا باشد.

برای اینکه برنامه ریزی نتیجه گرا باشد ، دو شیوه برنامه ریزی داریم که عبارتند از :

1 – فرض اینکه هدف های موجود سودمند هستند یعنی بخواهیم در برنامه های جاری اصلاحاتی انجام دهیم تا نتایج را بهبود بخشیم و همواره واکنشی است

2 – مشخص کردن آندسته از نتایج آموزشی بپردازیم که در حال حاضر مورد توجه کافی قرار نگرفته اند. پس با تهیه و اجرای برنامه های جدید این نتایج از یاد رفته را عرضه کنیم . این روش همواره آینده نگر و خلاق است یعنی فراکنشی است.

برنامه ریزی استراتژیک یک برنامه ریزی فراکنشی است زیرا نتایج وضعیت موجود را بهبود بخشید و دستیابی به نتایج بهتر را در سه سطح برنامه ریزی ( فرد – سازمان – جامعه ) میسر می کند.

برای سه سطح برنامه ریزی نتایجی مشخص در نظر گرفته شده که عبارتند از :

1 – سطح فراسوی کلان ( نتیجه اش پیامدها )

2 – سطح کلان ( نتیجه اش بروندادها )

3 – سطح خرد ( نتیجه اش محصول )

این سه سطح برنامه ریزی همراه با نتایجشان همواره با هم رابطه دارند و تغییر در هر سطح تأثیر گذار می باشد بر سطح دیگر.

جدول سه نوع نتایج آموزشی ، سطوح و حوزه های برنامه ریزی

سطوح مختلف آموزش و پرورش :

1 – سطح قبل از دبستان  2 – دوره ابتدائي 3 - دوره راهنمائي 4 – دوره دبيرستان 5 – دوره آموزش عالي

عوامل مشترك سطوح آموزش و پرورش :

1 – افراد ذيبفع اجتماعي كه عبارتند از فرد ، جامعه ، سازمان

2 – مقصود يا هدف غائي

3 – يادگيرندگان

4 – هيأت آموزشي

5 – منابع كالبدي و مالي

6 – امور اداري و مديريت

در فرآيند برنامه ريزي استراتژيك ، بيشتر تأكيد بر هدف هاي غائي يا مقصود مي باشد.

برنامه ريزي :

برنامه ريزي استراتژيك در واقع كار تعيين ، هدايت و انتخاب هدف هاي غائي مشترك نظام آموزشي و مسير برنامه هاي درسي و تدريس را هموار و تحقق هدف هاي تعيين شده را ميسر مي سازند.

هدف غائي در برنامه ريزي آموزشي ، آفرينش آينده اي بهتر براي افراد گروه ها و سازمان ها و اجتماع مي باشد. در واقع مشخص مي كند به كجا برويم و براي چه بايد برويم و آيا به مقصود رسيده ايم يا نه . آموزش در تمام سطوح بالا ( 6 سطح شاره شده ) تنها يك تجربه يادگيري نيست.

در يك نظام آموزشي ، مربيان و نهادها آموزشي وظيفه ومسئوليت دارند تا مهارت ها ، دانش ، ارزش هايي كه براي شكل پذيري شهروندان ضروري است در آنان پرورش دهند.

 جهت استفاده بیشتر به ادامه مطلب ویافصل 1کتاب برنامه ریزی استراتژیک آموزش ترجمه خانم مشایخی وبازرگان مراجعه فرمایید

تعیین استراتژی ها

« استراتژی عبارت است از چارچوبی که مجموعه حرکات و اقدامات اصلی را برای دستیابی به اهداف ترسیم کرده و چگونگی منابع را برای به دست آوردن موقعیت های مطلوب و خنثی کردن تهدیدها در حال و آینده بیان می دارد.»

استراتژی (راهبرد) راه های عمده و اصلی رسیدن به هدف هاست.

استراتژی عبارت از خطوط اصلی حرکات و اقداماتی است که نشان دهنده روش دستیابی به هدف هاست.

مثلا"، استراتژی مربوط به هدف ۱، یعنی« افزایش کارآیی درونی و بیرونی» دانشگاه، ممکن است به این صورت ها بیان شوند:

الف) توسعه ی معلومات تخصصی و مهارت های آموزشی

ب) توسعه ی امکانات آموزشی، وسایل کمک آموزشی و حداکثر استفاده از آن ها

ج) بازنگری در برنامه های درسی و شیوه های آموزشی با توجه نیازهای تخصصی

د) بهبود مدیریت و بازنگری در ساختار و تشکیلات آموزش عالی/ دانشگاه

برای مطالعه بیشتر می توان به ادامه مطلب ودیگر مثالهای کتاب برنامه ریزی  آموزش وپرورش دکتر تقی پورظهیردر صفحات ۱۱۲ و ۱۱۳ و جدول مربوط به آن ها مراجعه کرد